Dobrowolne poddanie się egzekucji

06 Kwietnia, 2018r.

Prowadzenie sporu o zapłatę przed sądem z reguły oznacza przewlekłą drogę do odzyskania przez wierzyciela swej należności, jak również kojarzy się z dużymi kosztami sądowymi, które trzeba ponieść w sprawie. Warto więc mięć na uwadze sposoby, które minimalizują koszty i które stanowią formę zabezpieczenia roszczenia, pozwalającą dochodzić swych praw w postępowaniu egzekucyjnym.

Swoistym rozwiązaniem zabezpieczenia swoich interesów przez wierzyciela, aby uzyskać tytuł egzekucyjny bez konieczności prowadzenia sporu przed sądem jest uzyskanie oświadczenia od dłużnika o dobrowolnym poddaniu się egzekucji w formie aktu notarialnego. Posiadanie oświadczenie w tej szczególnej formie w sposób znaczny polepsza sytuację wierzyciela, a jednocześnie jest zapalnikiem motywującym dłużnika do dobrowolnego spełnienia świadczenia.

Jak podkreślił Sąd Najwyższy w swym orzeczeniu, „Instytucja aktu notarialnego jako tytułu egzekucyjnego stanowi poważny instrument służący przyspieszeniu oraz ułatwieniu dochodzenia roszczeń i jest wyrazem występującej w prawie cywilnym ogólnej tendencji do ochrony wierzyciela. W istocie więc notarialny tytuł egzekucyjny stanowi surogat orzeczenia sądowego zasądzającego świadczenie na rzecz konkretnego wierzyciela od konkretnego dłużnika” (uchwała SN z 28 czerwca 2017 r., III CZP 10/17).

Zgodnie z treścią art. 777 § 1 pkt 4 – 6 kpc, tytułem egzekucyjnym jest akt notarialny zawierający oświadczenie dłużnika o poddaniu się egzekucji na rzecz oznaczonego wierzyciela. Aby oświadczenie stanowiło tytuł egzekucyjny musi spełniać przesłanki formalne, a mianowicie:

– oświadczenie o dobrowolnym poddaniu się egzekucji musi być zawarte w formie aktu notarialnego pod rygorem nieważności,
– koniecznym jest określenie przedmiotu świadczenia,
– oświadczenie musi określać strony umowy, tj. wierzyciela i dłużnika,
– wskazywać na zobowiązanie, np. wynikające z umowy pożyczki,
– określać zdarzenie lub termin, w którym świadczenie powinno zostać spełnione.

Słusznie zauważył w wyroku Sąd Najwyższy, który orzekł, iż „W odniesieniu do aktów, o którym mowa w art. 777 § 1 pkt 4 i 5 k.p.c., oświadczenie dłużnika o poddaniu się egzekucji może być złożone także w odrębnym akcie notarialnym, jednakże powinno być w nim wskazane źródło zobowiązania dłużnika, a mianowicie akt ten winien zawierać dokładne oznaczenie świadczenia i źródła jego powstania. Powyższe wymogi mają charakter bezwzględny. Należy bowiem mieć na względzie, że akt notarialny zawierający oświadczenie dłużnika o poddaniu się egzekucji, po nadaniu mu klauzuli wykonalności, daje wierzycielowi możliwość wszczęcia egzekucji bez uprzedniego prowadzenia postępowania rozpoznawczego. Dlatego oświadczenie dłużnika o poddaniu się egzekucji jest skuteczne tylko wobec ściśle określonego roszczenia, zarówno co do przedmiotu, jak i podstawy prawnej.” (wyrok SN z dnia 19 marca 1975 r., sygn. III CRN 368/74, OSNCP 1976).

Ważne jest również, iż w myśl przepisów regulujących Kodeks postępowania cywilnego umożliwia dobrowolne poddanie się egzekucji do wysokości w akcie notarialnym wprost określonej albo oznaczonej za pomocą klauzuli waloryzacyjnej.

Dobrowolne poddanie się egzekucji stanowi jednostronną czynność skierowaną do ściśle oznaczonego wierzyciela. W odniesieniu do tej czynności oznaczenie osoby dłużnika i wierzyciela jest przesłanką formalną, która w przypadku braku zindywidualizowania wierzyciela skutkować będzie odrzuceniem wniosku o nadania przez sąd klauzuli wykonalności. Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 28 czerwca 2017 r. podkreślił, że jeżeli:

notarialny tytuł egzekucyjny zastępuje wyrok sądu, a tym samym i postępowanie rozpoznawcze, to do istotnej treści takiego tytułu należy oznaczenie osoby wierzyciela, bowiem, o tym kto jest wierzycielem decyduje treść tytułu egzekucyjnego. (…) W sytuacji, gdy wierzyciel bierze udział w czynności dokumentowanej aktem notarialnym w związku, z którą dłużnik składa oświadczenie o poddaniu się egzekucji, jest on indywidualizowany w sposób określony w tym przepisie. Nie ma jednak uzasadnionych podstaw do przyjęcia, że w przypadku, gdy w akcie nie uczestniczy bezpośrednio wierzyciel, to notariusz nie jest obowiązany do jego indywidualizacji, w sposób określony w art. 92 § 1 pkt 4 u.p.n. Wszak na podstawie aktu notarialnego następuje nabycie uprawnień wierzyciela, a zatem w sposób pośredni uczestniczy on w tego rodzaju czynności prawnej jako jej beneficjent, ze skutkami dla postępowania o nadanie klauzuli wykonalności, a następnie postępowania egzekucyjnego. Zważywszy na istotę tytułów egzekucyjnych, w tym także, jak w przypadku notarialnych tytułów egzekucyjnych nie pochodzących od sądu i ograniczoną kognicję sądu w postępowaniu o nadanie klauzuli wykonalności, obligatoryjnym elementem takich tytułów jest skonkretyzowanie osoby wierzyciela, na rzecz którego ma być prowadzona egzekucja w sposób przewidziany w art. 92 § 1 pkt 4 u.p.n.” (uchwała SN z 28 czerwca 2017 r., III CZP 10/17).

Sens prawny unormowania, o którym mowa w art. 777 § 1 k.p.c. polega na tym, że oświadczenie dłużnika o dobrowolnym poddaniu się egzekucji, złożone w formie aktu notarialnego i zawierające wymaganą treść, stanowi tytuł egzekucyjny umożliwiający wszczęcie i przeprowadzenie egzekucji bez potrzeby wszczynania postępowania przed sądem. Aby komornik na wniosek wierzyciela mógł działać, konieczne jest zaopatrzenie aktu notarialnego w klauzulę wykonalności. Trafny opis klauzuli ugruntowany został w orzecznictwie Sądu Najwyższego:

Klauzula wykonalności jest zezwoleniem sądu na prowadzenie egzekucji z majątku dłużnika i stwierdzeniem, że obowiązek objęty treścią tytułu egzekucyjnego podlega wykonaniu. Oznacza polecenie i nakaz sądu w stosunku do wszystkich urzędów i osób, których może to dotyczyć, aby wykonały postanowienia tytułu egzekucyjnego lub udzieliły w tym celu pomocy. Istota tego postępowania polega na tym, że nadanie klauzuli wykonalności nie może kreować nowych praw, lecz jedynie potwierdzać zdolność do egzekucji tytułu egzekucyjnego” (uchwała SN z 07.03.2008, II CZP 155/07). Co do zasady, dobrowolne poddanie się egzekucji stanowi tytuł egzekucyjny wywołujący skutki procesowe. Z powyższego wynika, że przy nadaniu klauzuli wykonalności sąd nie bada ważności czynności prawnej, jednakże Sąd Najwyższy przyjął, że Sąd w postępowaniu o nadanie klauzuli wykonalności nie powinien się ograniczyć tylko do zbadania czysto formalnej strony tytułu egzekucyjnego, lecz powinien zbadać, czy postanowienia tego tytułu nadają się do egzekucji. ( uchwała SN z 26 lutego 1960 r., III CR 922/59).

Mając powyższe na uwadze nachodzi nas pytanie- czy poddawać się dobrowolnej egzekucji, czy też nie? Oczywiście, instytucja ta ma na celu zabezpieczenie i przyspieszenie windykacji należności przez wierzyciela. Należy jednak pamiętać, że w razie niemożności spełnienia przez dłużnika świadczenia, złożenie oświadczenia o poddaniu się egzekucji pozwoli uniknąć kosztów postępowania przed sądem. Ponadto, dłużnik może wyrazić swój sprzeciw w stosunku do nadania przez Sąd klauzuli wykonalności poprzez złożenie zażalenia. Artykuł 840 § 1 k.p.c. reguluje prawo dłużnika do złożenia przeciwko wierzycielowi powództwa przeciwegzekucyjnego, w którym może żądać pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności w całości lub części albo ograniczenia, jeżeli przeczy zdarzeniom, na których oparto wydanie klauzuli wykonalności, a w szczególności gdy kwestionuje istnienie obowiązku stwierdzonego tytułem egzekucyjnym niebędącym orzeczeniem sądu lub po powstaniu tytułu egzekucyjnego nastąpiło zdarzenie (np. spłacono wierzytelność) wskutek którego zobowiązanie wygasło albo nie może być egzekwowane. Zatem, rozwiązanie, o którym mowa w niniejszym artykule ma znacznie więcej plusów, aniżeli przeprowadzenie sporu przed sądem, co obie strony konfliktu powinny mieć na uwadze.

Podsumowując, skarga na czynności komornika umożliwia zarówno dłużnikowi, wierzycielowi, jak i osobom, których prawa zostały naruszone lub zagrożone kontrolę organu egzekucyjnego w przedmiocie legalności podejmowanych przez niego działań egzekucyjnych. W piśmie możemy wskazywać na wszelkie nadużycia i nieprawidłowości, których dopuścił się komornik i domagać się zaniechania czynności już wykonanych.